Κάθε φορά.

Κάθε φορά που η ανθρωπότητα συναντά κάτι απρόσμενο (μια νέα τεχνολογία, μια άγνωστη περιοχή, μια πρωτόγνωρη έννοια κ.λπ.) τα πράγματα δεν είναι ποτέ εύκολα. Το καινούργιο μάς είναι άβολο, απρόσωπο και ξένο. Χρειαζόμαστε αρκετό καιρό για να συνηθίσουμε στην ιδέα πως υπάρχει, να κατανοήσουμε την πραγματική του φύση και να το ενσωματώσουμε στη ζωή μας.
Αυτή η μακριά και επίπονη προσπάθεια ξεκινάει πάντοτε από τις λέξεις. Αφού δεν ξέρουμε τι πραγματικά είναι αυτό για το οποίο μιλάμε, φροντίζουμε να το παντρέψουμε με αυτό που ήδη γνωρίζουμε. Για παράδειγμα, όσοι είδαν για πρώτη φορά ποδόσφαιρο θεώρησαν πως ήταν απλώς ένα παιγνίδι που παίζεται με μια μπάλα και τα πόδια μας. Γι' αυτό και του έδωσαν ένα αντίστοιχο όνομα. Με την πάροδο του χρόνου βέβαια, έγινε φανερό πως το ποδόσφαιρό έχει και άλλες, πολύ πιο δυσνόητες, πλευρές (π.χ. αποτελεί μια τελετουργική μάχη στην οποία ταυτιζόμαστε με τη μια πλευρά και συμπάσχουμε με όσους κάνουν το ίδιο ή μια θεατρική παράσταση με άγνωστο τέλος). Το όνομα όμως παρέμεινε και θα υπάρχει πάντοτε για να μας θυμίζει πόσο επιφανειακή υπήρξε η πρώτη μας προσπάθεια να περιγράψουμε το δημοφιλέστερο άθλημα του κόσμου.

Αντίστοιχη μοίρα είχε στη γλώσσα μας και ο Κυβερνοχώρος. Η αγγλική λέξη (cyberspace) έχει αρκετά περιπετειώδη καταγωγή (πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον William Gibson στο "Burning Chrome") και αρχικά μεταφράστηκε στα ελληνικά κατά λέξη (Κυβερνοδιάστημα). Η λέξη διάστημα όμως προκαλούσε άλλους συνειρμούς (αστέρια, πλανήτες κ.λπ.) και γι' αυτό αντικαταστάθηκε σύντομα από την πολύ πιο γενική λέξη "χώρος".

Κυβερνοχώρος λοιπόν είναι ο χώρος που δημιουργείται χάρη στην επιστήμη της Κυβερνητικής (της επικοινωνίας μεταξύ μηχανικών και ηλεκτρονικών συσκευών). Για να υπάρξει όμως οποιασδήποτε μορφής χώρος απαιτούνται σταθερά σημεία αναφοράς ενώ ο κυβερνοχώρος στερείται διαστάσεων, σαφώς καθορισμένων ορίων και αμετακίνητων σημείων προσανατολισμού. Το μόνο βέβαιο σημείο αναφοράς μέσα σε αυτόν είναι ο άνθρωπος και οι πράξεις του. Θα μπορούσαμε λοιπόν να ορίσουμε τον κυβερνοχώρο ως το σύνολο των, αποτυπωμένων σε μαγνητικό υλικό, ανθρώπινων πράξεων.

Σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, τα μηνύματα που ανταλλάσσουμε μέσω Η/Υ αποτελούν τμήμα του κυβερνοχώρου, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τις web σελίδες ή τα άλλα αρχεία που τοποθετούμε στο Internet ή στο σκληρό μας δίσκο. Ο κυβερνοχώρος όμως δεν τελειώνει εκεί. Θα μπορούσαμε να πούμε πως όλα τα παραπάνω αποτελούν απλώς την ορατή πλευρά του, μια και συνιστούν την ενσυνείδητη αποτύπωση σε ηλεκτρονική μορφή σκέψεων ή πράξεων που προορίζονται για μελλοντική αξιοποίηση από άλλους ανθρώπους (παραλήπτες μηνυμάτων, αναγνώστες αρχείων, χρήστες μιας βάσης δεδομένων κ.λπ.) ή από εμάς τους ίδιους (ημερολόγια, κείμενα ή πληροφορίες που καταγράφηκαν για μελλοντική επεξεργασία κ.λπ.).

Μέρος του κυβερνοχώρου όμως αποτελεί και η αποτύπωση σε χώρους λίγο έως πολύ άγνωστους σ' εμάς των καταλοίπων που αφήνουν οι πράξεις ή οι παραλείψεις μας. Αόρατη, πρωτεϊκή και μυστηριώδης, αυτή η πλευρά του κυβερνοχώρου έχει τεράστια έκταση και μέχρι σήμερα κανείς εξερευνητής ή χαρτογράφος δεν έχει τολμήσει να την περιγράψει ή να χαράξει τα σύνορά της.

Την αποκαλούμε αόρατη γιατί πολύ λίγα από τα μέρη της είναι προσβάσιμα από εμάς. Η cache του browser μας για παράδειγμα περιέχει τις web σελίδες που επισκεφθήκαμε στο πρόσφατο παρελθόν. Αποτελεί λοιπόν - για όσους γνωρίζουν που να ψάξουν - ένα αρκετά ακριβές ημερολόγιο των σελίδων που επισκεφθήκαμε, αποκαλύπτοντας τα θέματα που μας απασχόλησαν, το χρόνο που τους αφιερώσαμε και τις ενέργειες (επιλογές άλλων σελίδων, αγορές κ.λπ.) στις οποίες μας ώθησαν.

Το επίθετο "μυστηριώδης" δίδεται στην άλλη πλευρά του κυβερνοχώρου καθώς κανείς δεν μπορεί ποτέ να γνωρίζει το περιεχόμενό της. Για παράδειγμα, κάθε προμηθευτής υπηρεσιών Internet (ISP), κάθε ηλεκτρονικό κατάστημα και κάθε web site καταγράφουν συνεχώς στα log files τους αναρίθμητες πληροφορίες για τις κινήσεις μας στο δικό τους τμήμα του δικτύου. Μόνο οι ίδιοι γνωρίζουν ποια στοιχεία συλλέγονται, σε ποιες βάσεις δεδομένων καταχωρούνται και πώς χρησιμοποιούνται.